Notas de inverno sobre impresións de verán

A entrada de Fernando e as de Rafael, tan xeneroso e constante, lembráronme un texto que non é soño meu, como os de Rafa e Antonio.

O Inquisidor xeral

“A acción desenvólvese no século XV. Naquela época era costume facer intervir nos poemas as potencias celestiais. En Francia, os clérigos da curia e os monxes daban representacións nas que se poñía en escena a madonna, os anxos, os santos, Cristo e Deus pai.

Pasaron 15 séculos desde que prometeu volver ao seu reino, desde que o profeta escribiu: ´Volverei pronto, pero nin o mesmo fillo sabe o día nin a hora´.

Pero El quixo mostrarse, ao pobo sufrido e miserable. A acción desenvólvese en España, en Sevilla, na época máis terrible da Inquisición, cando cada día flameaban as fogueiras no país para maior gloria de Deus.

• Ou! Non é así como El prometeu volver, á fin dos tempos, con toda a súa gloria.
• Non, El quixo visitar os seus fillos precisamente nun lugar onde crepitaban as fogueiras dos herexes. Volveu baixo a forma que tiña na vida pública. Aí vai descendendo cara ás rúas ardorosas da cidade meridional, onde a véspera, en presenza do rei, dos cortesáns, dos cabaleiros, dos cardeais e das máis encantadoras damas da corte, o Inquisidor xeral fixo queimar un cento de herexes ad maiorem gloriam Dei. Apareceu docemente, sen facerse notar e, cousa rara, todos o recoñeceron.
  O pobo amontóase ao seu lado e ségueo, silencioso; El pasa entre a moitedume cun sorriso de infinita compaixón.

Un vello, cego desde a infancia, exclama: ´Señor, cúrame e vereite´. E o cego ve.

Detense ante a catedral de Sevilla cando levan un pequeño cadaleito branco cunha nena de sete anos. ´Se es Ti, resucita a miña filla´, chora a nai. El míraa con mágoa e exclama: ´Talhita koum´. E a nena levántase.

Naquel intre pasa pola praza o cardeal Inquisidor xeral. É un vello case nonaxenario. Os seus lúgubres auxiliares e a garda do Santo Oficio ségueno a unha respectuosa distancia. Detense ante o xentío e observa desde lonxe. Viuno todo e o seu rostro ensombreceuse, engurrou as espesas cellas e os seus ollos brillaron cun resplandor sinistro. Sinálao co dedo e ordena aos gardas que o deteñan. Tan grande é o seu poder e o pobo está tan acostumado a someterse, que o xentío se aparta axiña ante os esbirros.

Nun silencio mortal, estes detéñeno e lévano. Como un só home, o pobo inclínase ao paso do Inquisidor, que o bendice e prosegue o seu camiño.

O prisioneiro é conducido ao edificio do Santo Oficio, onde o encerran nunha estreita cela abovedada. O día morre, chega a noite sevillana, cálida e sofocante.

De súpeto, ábrese a porta do calabozo e aparece o Inquisidor cun facho na man. Ven só. A porta péchase tras del. Mira en fite o santo rostro e dille:

• ´Ti es Ti´? Ao non recibir resposta, engade: ´Non digas nada, cala; ademais, que poderías dicirme? Non tes dereito a engadir unha palabra máis ao que xa dixeches. Por que viñeches molestarnos?
• Ben sabes Ti que nos molestas. Pero sabes o que ocorrerá mañá? Mañá condenareite e serás queimado coma o peor dos herexes. E ese mesmo pobo que hoxe che bica os pés correrá, a unha indicación miña, a alimentar a túa fogueira.

• E o prisioneiro non di nada?
• En efecto, non pode facer outra cousa que calar. O mesmo vello lle advertiu que non ten dereito a engadir unha palabra máis ás que dixera antano. É quizais o trazo fundamental do catolicismo romano.
• ´Todo foi transmitido por Ti ao Papa, todo depende, pois, agora do Papa´. ´Afortunadamente, ao marchares, deixáchesnos a obra. Prometíchelo. Concedíchesnos solemnemente o dereito de atar e desatar; naturalmente, non podes pensar agora en quitarnos ese dereito. Por que viñeches, pois, a molestarnos?´ ”

A que ven isto?

Son fragmentos escolmados do capítulo V do libro V d´Os irmáns Karamazov, de Fiodor (Teodoro) Dostoyevski (1821-1881). Publicou a obra en 1880. O argumento da novela é fácil de resumir, non así as cuestións morais, teolóxicas e humanas que suscita.

O título desta entrada tampouco é orixinal. Prestoumo o mesmo Dostoyevski dunha obra escrita para criticar os costumes de Europa occidental e enxalzar as ideas cristiás de Rusia.

Estas notas de inverno proceden das miñas impresións de verán, concretamente de agosto 2011, e doutros acontecementos relacionados.

Saúdos aos lectores que resisten e resistirán.

O meu agradecemento aos colaboradores habituais, defensores da idea dun cubano contemporáneo de Dostoyevski, Xosé Martí (1853-1895): “Trincheiras de ideas valen máis ca trincheiras de pedras”.

Eduardo Seco.